Goud is een van de meest bewonderde metalen ter wereld en is bekend om zijn unieke kleur en glans. Nadat ik een tijdje met zilver getekend had, leek het me wel wat toevoegen om goud te proberen. Geel goud zou goed combineren met het oranje geoxideerde zilver. Bovendien heeft goud toch nog veel meer een sprookjesachtige vibe dan zilver. De Nibelungenschat. De gouden medaille. Tot voor kort werden valuta zoals de dollar gedekt door een grote corresponderende voorraad goud.
Ik kocht een staafje goud van het hoogste gehalte, 24 karaats. Tot mijn grote verbazing geeft het grijs. Het tekent zelfs moeilijker dan zilver omdat het een flinke tint lichter grijs geeft. En dat grijs oxideert niet, dus het blijft een eentonig, mistig grijs. Alleen als je heel goed kijkt en wat licht erover laat spiegelen, zou je er heel weinig geelgroen kunnen ontdekken.
Wat gebeurt hier? Als je met goud tekent, wordt de afdruk op papier niet goudkleurig maar grijs. De tint grijs is wat lichter dan met zilver en verkleurt niet, want oxideert niet. Hoewel het tegenstrijdig klinkt, kan deze paradox verklaard worden door enkele elementaire principes van de natuurkunde en scheikunde.
De eerste eigenschap van goud om op te merken is dat het niet goudkleurig glanst als het in kleine deeltjes wordt vermalen en over een oppervlak wordt verspreid. Dat is namelijk wat er bij het tekenen op papier gebeurt. Dit komt door de manier waarop het licht reageert op deze kleine gouddeeltjes.
Lichtweerkaatsing is een belangrijke factor in het waarnemen van kleur. Wanneer licht het piepkleine gouddeeltje raakt, neemt het een deel van de golflengten van het licht op en weerkaatst andere. Wit weerkaatst veel, zwart weinig nietwaar?
De golflengten die niet worden geabsorbeerd door het goud en naar onze ogen worden weerkaatst, bepalen de kleur zoals we die waarnemen. Bij een groot stuk goud worden de golflengten van licht die een goudkleur produceren het minst geabsorbeerd en het meest efficiënt gereflecteerd, waardoor goud zijn kenmerkende kleur krijgt.
Nanodeeltjes goud hebben verschillende kleuren in verschillende afmetingen. Je kunt de varianten zelfs kopen via deze link. Of je dit kunt gebruiken voor kunst, weet ik nog niet.
Als goud tot heel fijne deeltjes wordt geschuurd, zoals bij het tekenen met goudstift, worden andere of vooral minder golflengtes weerkaatst. Deze fijne gouddeeltjes nemen meer golflengtes op en reflecteren minder, en het resultaat is een grijze in plaats van een gouden kleur. Als gevolg daarvan zien de strepen van je goudstift er grijs uit in plaats van goud.
Het zwartste zwart (voordat Vantablack werd uitgevonden) bestond uit gouden nanodeeltjes. Als je zo fijn gaat, kun je colloïdaal goud maken. Dat zijn nanokleine gouddeeltjes in een oplossing. Als de gouddeeltjes 4 nm groot zijn, kleurt het rood. Vanaf 40 nm kleurt het blauw. Er worden zelfs medicijnen van gemaakt. Zo klein zijn de afgeschuurde deeltjes bij metalpoint niet, maar klein genoeg om niet meer goudkleurig te zijn.
De verandering is niet op moleculair niveau, het goud blijft goud. De kleur die we waarnemen als we met goud tekenen is een resultaat van de interactie tussen het licht en de kleine gouddeeltjes. Als je heel veel goudstifttekeningen zou verbranden en al het goudzaagsel bijeen zou vegen en omsmelten tot een klompje, zou het gewoon weer goudkleurig zijn. Zou wel heel veel werk zijn en best jammer van de tekeningen.
Toch staat op de omslag van het beste theorieboek over metalpoint wel degelijk een tekening van Susan Schwalb met allerlei verschillende kleuren metaal, waaronder goudkleurig goud. Als de grondering donker genoeg is, een donkere kleur of helemaal zwart, valt er in het goede licht wel een gouden kleur te ontdekken. Hoe minder licht terugkaatst naast de microdeeltjes goud, hoe meer de gouden kleur zichtbaar kan ontsnappen. Als je op Instagram goldpoint tekeningen tegenkomt met ontzettend gouden lijnen op witte achtergrond, dan is dat geen goldpoint.
Is het weggegooid geld om met goud te tekenen als het ook gewoon grijs geeft? Zeker niet. Deel van de waarde van een kunstwerk is het verhaal eromheen en materiaalkeuze kan daar een toevoeging in zijn. Vooral als deze een wat obscuurdere techniek betreft zoals metalpoint.
Ook de kleur vind ik heel bruikbaar nadat ik van de schok bekomen was dat het grijs is. Eind negentiende eeuw vonden Britse kunstenaars de dromerigheid van het lage contrast mooi. Een combinatie van metalen kan je ook meer kleur, meer leven en meer diepte in je metalpoint tekening geven.
