Zilverstift vergeleken met grafiet

De makkelijkste vergelijking tussen zilverstift en een ander kunstmedium is te trekken met grafiet. Zilverstift wordt door een leek die het medium niet kent, al snel verward met grafiet zoals potlood. Opvolger grafiet is er dan ook verantwoordelijk voor dat de zilverstift nagenoeg vergeten is. Hoe veel de resultaten ook op elkaar lijken, in gebruik verschillen ze best veel.

Waarom teken je niet gewoon met potlood?

Deze vraag kun je verwachten als je uitlegt hoe je met zilverstift werkt. Het beste antwoord is ‘waarom niet’. Variatie voedt creatie. Je kunt de vraag ook omdraaien, waarom niet ‘gewoon met zilverstift’? Deze techniek is tenslotte ouder. Teken met het medium dat je het beste ligt. Ik zal hier de verschillen uitleggen en vertellen waarom ik met zilverstift teken zodat je een geïnformeerde keuze kunt maken. En als je twijfelt, gewoon proberen.

Zilverstift geeft lager contrast

De donkerste graad die je met zilverstift kunt bereiken, is lichter dan die je met zacht grafiet kunt bereiken. Je kunt 999/1000 zilver vergelijken met een potlood van hardheid H of HB als je geluk hebt. Een zachter potlood kan dus veel donkerder.

Een laag contrast is absoluut geen nadeel maar een keuze. In tekenkunst komt laag contrast sowieso veel voor, maar ook in schilderkunst kozen bijvoorbeeld Luc Tuymans, Claude Monet en James McNeill Whistler graag voor een laag contrast.

Bovendien valt het enorm te nuanceren. Met wat oefening krijg je zilver al best donker. Daarnaast kun je zachtere metalen zoals aluminium gebruiken, voor de donkerste details of helemaal. Een goede curator houdt er rekening mee dat de werken eromheen het werk niet overschreeuwen. Sowieso kan in de rest van het leven een zachte stem ook ontzettend belangrijk zijn.

Voordat ik met zilverstift begon, maakte ik graag binnen tekeningen combinaties tussen lichtere delen getekend met hard potlood, en donkerdere delen met zacht potlood of houtskool.

Hoe ga je om met de lage toonwaarde van zilverstift?

Grafiet kan spontaner voelen

Een hardnekkig misverstand is dat je zilverstift niet kunt gummen. Het is wat lastiger maar het is zeker wel te gummen. Je moet ook nog geprepareerd papier hebben, niet elk velletje papier voldoet. Hierdoor zou je kunnen denken dat zilverstift niet geschikt is voor spontaan tekenwerk. De geschiedenis en mijn ervaring spreken dit grotendeels tegen.

Het klopt dat je voorbereid moet zijn met geprepareerd papier. Met pen of potlood heb ik op bierviltjes, pizzadozen en van alles getekend. Ik prepareer grote partijen in één dag (mijn hele atelier hangt dan vol met drogende vellen). Daar valt eenvoudig een schetsboekje van te maken dat je bij je kunt steken – zoals eeuwen geleden gebruikelijk was om op reis te schetsen.

Het is ook waar dat de hoek van de zilverstift ten opzichte van het papier niet te veel kan variëren omdat je anders onverwacht een scherp randje kunt tegenkomen en de grondering beschadigen. Dat beperkt vergeleken met andere tekenmediums. Dat gezegd hebbende heb ik laatst met plezier aan een modeltekensessie deelgenomen met zilverstift: zoals Dürer ook al wist, valt er prima mee te schetsen.

Boeken over zilverstift

Zilverstift kan weloverwogen overkomen

Laat je ook niet misleiden door mijn tekenstijl van gearceerde vlakvulling en gradaties: vroeger werd er vooral in lijnen getekend (zoals je ook met een pen doet). Wat betreft gradaties en vlakvulling zie ik nauwelijks verschil tussen zilverstift en grafiet.

Juist omdat zilverstift wat stugger is en lager contrast geeft, heb je vaak meer arcering nodig. Ik vind dat weefpatroon heel prettig omdat je daardoor makkelijker precies kunt werken en het verbindt de delen binnen de tekening, maar het kost wel meer werk. Een positieve interpretatie hiervan is dat zilverstift weloverwogen, evenwichtig en doelgericht kan overkomen.

Zilverstift is iets moeilijker

Zilverstift heeft een wat stijlere leercurve dan grafiet. Met een potlood in de hand krijgt een peuter al aardig wat getekend. Voor zilverstift zul je sowieso eerst moeten leren papier te gronderen. Dat heb je snel geleerd. Dan moet je eraan wennen dat je, zoals eerder al genoemd, de stift onder een bepaalde hoek moet houden zodat je niet verrast wordt door een scherpe kant die de grondering beschadigt.

Donkere vlakken langzamer opbouwen door te arceren is voor iemand die potlood gewend is geen grote uitdaging. Wat misschien nog het meeste oefening vergt, is het inschatten van de donkerste delen in je tekening en hoeveel je grondering aankan. Die twee hangen samen omdat je voor de donkerste delen het vaakst over de grondering heen moet. Aan de hoeveelheid arcering die grondering aankan, zit een limiet. Gevolg is dus ook dat je het beste kunt beginnen met de donkerste delen voordat je halverwege al de limiet hebt bereikt en niet donkerder kunt.

Oxidatie bij zilverstift

Zilverstift is warmer

De kleur van grafiet is tamelijk altijd hetzelfde, met als belangrijkste variatie de hardheid. Die kleur is koud, blauwig grijs. Zilver begint in een vergelijkbaar grijs maar oxideert tot er een bruine, warme gloed overheen ligt. Daardoor leeft de tekening veel meer.

Het medium heet in het engels ook wel ‘metalpoint’ (zonder Nederlandse vertaling) omdat je verschillende metalen kunt gebruiken. Elk metaal heeft zijn eigen tint grijs. Zilver is het warmst, koper is ook kleuriger, goud is lichtgrijs (met een gouden gloed op een donkere achtergrond) en aluminium is donkerder en blauwig grijs. Met die kleuren kun je ook binnen een tekening een subtiel spel spelen.

Beide mediums glanzen ongeveer evenveel.

De kleurverschillen tussen de metalen

Zilverstift is niet duurder

In aanschaf lijkt potlood goedkoper. Een potlood is ook goedkoper dan een zilverstift dus als je er een verliest onderweg is het minder erg. Je doet wel veel minder lang met een potlood. Aan het einde van het jaar zul je aan zilver niet meer geld kwijt zijn.

Zilverstift stelt wel iets hogere eisen aan de ondergrond. Omdat je het papier moet prepareren, is het prettig om aquarelpapier te gebruiken dat wat beter tegen vocht kan. Daar komen dan ook nog de kosten van de grondering zelf bij. De ondergrond kun je zo duur maken als je wil maar zoals je in de artikelen over papier voor zilverstift en grondering kunt lezen, kan het ook heel erg meevallen.

Waar koop je zilverstift?

Zilverstift is moeilijker te kopen

De verkrijgbaarheid is bij grafiet wel veel beter dan bij zilverstift. Een goedkoop potlood ligt al in de supermarkt en voor de beste grafiet in diverse vormen kun je in kunstenaarsbenodigdhedenwinkels terecht. Diezelfde winkels verkopen echter slechts één soort zilverstift die mij niet bevalt – om over de andere metalen maar te zwijgen.

Op deze website leg ik uit hoe je zelf een zilverstift kunt samenstellen door 999 zilverdraad bij een groothandel voor edelsmeden te kopen en dat in een mechanische grafiethouder te gebruiken. Omdat dat vrij prijzig kan zijn in kleine hoeveelheden en soms helemaal niet in kleine hoeveelheden te koop is, bied ik in de webshop beginnerssets aan. De drempel van de lage verkrijgbaarheid is dus reëel maar nu je hier bent, ben je er al overheen.

Conclusie

Het eindoordeel verklapte ik aan het begin al: zilverstift is een ander medium dan grafiet, met andere eigenschappen. Teken met het medium dat je het beste ligt. Zilverstift is nauwelijks duurder en na het bestuderen van zilverstift.nl weet je ook waar je alles kunt aanschaffen. Zilverstift is even wennen maar uiteindelijk ook weer niet zo moeilijk vergeleken met grafiet. Probeer het ook eens!