Zilver roest niet maar het oxideert wel: als het lang genoeg in contact staat met de lucht, verkleurt het wel. Goud oxideert niet. Aluminium oxideert tot een dun, transparant en dus onzichtbaar laagje. Koper kan een groenige oxidatie laten zien. Van de meest voorkomende metalpoint metalen, oxideert zilver het meest opvallend.
Van nature is zilver een helder, bijna wit metaal. Echter, wanneer het wordt blootgesteld aan de lucht, begint een reactieproces dat zilver laat reageren met zwavel in de lucht om zilversulfide te vormen. Deze chemische verandering, bekend als tarnishing of in het Nederlands ‘aanslag’, is een vorm van oxidatie.
Het heeft een aanzienlijke invloed op de kleur van metalpointtekeningen, omdat het de kenmerkende zilveren lijnen ook doet verkleuren. Als het proces lang genoeg duurt, is de bijna zwarte kleur van zilversulfide te zien. Bij zilverstifttekeningen gaat de verkleuring meestal niet verder dan bruin.
Het zilveren bestek van oma verkleurt zwart. Veel mensen denken daardoor dat zilveraanslag alleen zwart is, niet warmbruin. Maar de zwarte aanslag van zilveren bestek is beïnvloed door de zuren in je handen en in het vaatwasmiddel. Als je een bonk puur zilver ongestoord laat liggen, zal het niet zwart maar bruin verkleuren na verloop van tijd.
Hoewel dit misschien negatief klinkt, tast de oxidatie het zilver verder niet aan. Ze blijft bij een aanslag maar vreet niet verder zoals roest bij ijzer. Bovendien wordt de kleurverandering door veel kunstenaars gewaardeerd. De subtiele, bruinachtige tint voegt een zekere warmte en diepte toe aan de tekeningen. Als je eenmaal zilverstift hebt gebruikt, zal je opvallen hoe koud en éénkleurig grafiet is.
Oxidatie kan ook nadelen hebben. Te snelle oxidatie bij bijvoorbeeld vochtig weer of zweethanden kan resulteren in vlekkerige tekeningen met ongelijke tinten. Kunstenaars moeten daarom rekening houden met de mate en snelheid van oxidatie bij het maken van hun kunstwerken.
De behoefte om de oxidatie te controleren, heeft geleid tot het gebruik van andere soorten metaal. Goud en platina, bijvoorbeeld, oxideren niet en behouden hun oorspronkelijke kleur. Ze worden dus vaak gebruikt voor tekeningen die heldere, onveranderde lijnen vereisen. Tegelijkertijd brengen ze hun eigen unieke esthetiek met zich mee. Naar mijn bescheiden mening is het onveranderlijke lichtgrijs dat goud op witte ondergrond achterlaat, nogal koud. Je kunt ook met meerdere metalen in één tekening werken en gebruik maken van hun verschillende kleuren na oxidatie.
Het zilvergehalte is van invloed op de oxidatie en dus op de verkleuring. Sterling zilver, dus 925, oxideert sneller dan zuiver zilver, 999. Het een is niet beter dan het andere, het is een kwestie van smaak. 925 is wel ietsje harder dan 999 en tekent daarom ietsje moeilijker – maar kan dus warmer van kleur worden. Mijn voorkeur ligt bij 999, daarom verkoop ik dat hier. 925 is makkelijker te krijgen omdat het geschikter is voor goudsmeden en is wat goedkoper.
De oxidatie van zilver in je tekening is eenvoudig een halt toe te roepen, precies op het moment dat je het mooi vindt, door de tekening te fixeren. Hier kun je een eenvoudige fixeerspuitbus van de tekenwinkel voor gebruiken. Als je langer tekent, aan een grotere, complexere tekening, kun je ook heel goed de tekening tussentijds fixeren en daarna verder tekenen. Let wel dat fixeer wel de ruwheid van de grondlaag dichtlakt, waardoor je metaal steeds minder goed afgeeft.
Oxidatie is dus een aanzienlijk fenomeen in de wereld van metalpointtekeningen, met zowel uitdagingen als mogelijkheden. De werking van tijd speelt erdoor een belangrijke rol in het uiteindelijke uiterlijk en de sfeer van je werk.
Hoewel het een technische kwestie lijkt, gaat het effect van oxidatie op metalpoint tekeningen veel verder dan dat. Het is een verandering die de aantrekkingskracht van een kunstwerk diepgaand kan beïnvloeden. Bijgevolg belichaamt het de interactie tussen kunst en natuurwetenschappen die het hart van kunstgeschiedenis raken.
