Zilverstift informatie overzicht

Er is zoveel te vertellen over zilverstift! Nu het aantal artikelen toeneemt, is het tijd voor een klein overzicht. Je vindt hier een verzameling van de artikelen die je nodig hebt om zelf te beginnen met zilverstift: voorbeelden, techniek, materiaalkeuze en winkels.

Geschiedenis en hedendaagse zilverstiftkunst

Zilverstift werd sinds de middeleeuwen gebruikt voor tekeningen, al zijn ook andere metalen bruikbaar (metalpoint). Het lijkt op potlood, maar vereist een kalkgrondering, kent subtiele kleurverschillen per metaal en leunt meer op arcering, omdat druk de streep niet donkerder maakt.

In de Renaissance werd zilverstift veel gebruikt voor schetsen en ondertekeningen, maar verloor populariteit door de ontdekking van grafiet in de 17e eeuw. Eind 19e eeuw keerde het terug door hernieuwde interesse in oude technieken en tekenkunst.

In de afgelopen eeuw is het weer tamelijk vergeten in ons land maar in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten wordt het gebruikt door een kleine maar enthousiaste groep tekenaars. Zilverstiftbenodigdheden zijn daar dan ook makkelijker te krijgen dan hier, vandaar mijn website met webshop. In Nederland zijn een paar zilverstifttekeningen (soms!) in musea te zien. Op grote kunstbeurzen zit er eigenlijk nooit zilverstift bij. Ik verzamel de zilverstiftexposities die ik kan vinden hier.

Verschillende metalen

Zoals gezegd is één van de eigenschappen waarmee metalpoint zich onderscheidt van potlood, de subtiele kleurverschillen die diverse metalen geven. Goud geeft koud, licht grijs; Aluminium een donker blauwig grijs; En zilver is warmer dan grafiet.

Hoe langer een zilverstifttekening is blootgesteld aan de lucht (lees: niet gefixeerd is), hoe meer het zilver bruinig oxideert. Dit effect kun je op een gewenst punt stilzetten door middel van fixeer.

Lood werd vroeger ook gebruikt (vandaar de naam potlood die dateert van vóór grafiet). Nu we weten hoe slecht lood is voor je gezondheid, is het sterk af te raden. Het inademen van stof van de andere metalen is ook niet aan te raden maar stukken minder schadelijk dan lood.

Ondergrond

Traditioneel gezien zijn tekeningen niet groot maar dat wil niet zeggen dat het niet mogelijk is. Dat geldt ook voor zilverstifttekeningen, zij het in iets mindere mate. Tekenen met krijt of een groot inktpenseel vergt een andere houding van de hand én ondergrond voor het papier. Desalniettemin is er veel mogelijk.

Omdat metalen niet afgeven op papier moet het papier gegrond worden met een kalkmengsel. Het papier moet dus wel sterk genoeg zijn hiervoor: aquarelpapier is aan te raden. Andere ondergronden zijn ook heel goed mogelijk, zolang ze maar grondeerbaar zijn en ze niet te zacht of kwetsbaar zijn om het krassen van het metaalstaafje te weerstaan.

Grondering is bij zilverstift zeker niet altijd wit. In de Renaissance werd veel gebruik gemaakt van gekleurde grond, vaak groen, paars of oker in combinatie met witte highlights. Hiermee compenseerden ze tekenaars het lage contrast van zilverstift en konden ze toch een mooie diepte bereiken.

Technische tips

Zilverstift vergt net even een andere manier van werken dan andere mediums zoals grafiet. Hogere druk uitoefenen heeft weinig zin. In plaats daarvan bouw je donkere vlakken op door veel lagen te arceren. Vooral zilver en goud kunnen minder donker dan aluminium of grafiet. Zeker in het begin is het daarom aan te raden om met de donkerste delen van je tekening te beginnen en naar het licht toe te werken.

Je hoeft een zilverstift niet te slijpen om een scherpe punt te krijgen. Wel kan het prettig zijn om de punt regelmatig op te ruwen (mijn voorkeur heeft baksteen). Een ruwere punt laat meer zilver achter waardoor het sneller donkerder wordt.

Een hardnekkig gerucht is dat je zilverstift niet kunt gummen. Gummen is relatief: kleurpotlood kun je ook slecht gummen. Op een zachte, gladde traditionele grond is een sterk bewerkt gedeelte inderdaad lastig gummen. Maar een zachte lijn kun je dan weer moeiteloos verwijderen met de juiste gum.

Er is wereldwijd wel informatie te vinden over zilverstifttechniek, zoals hier en daar een workshop en wat boeken. Onmisbaar is het boek van Schwalb & Mazzullo.

Zilverstiftbenodigdheden kopen

Om te beginnen met zilverstift heb je minimaal een ondergrond nodig, meestal papier (aquarelpapier), en een grondering (of voorgeprepareerd papier wat ik persoonlijk niet fijn vind en moeilijk te krijgen is), een staafje van het metaal naar keuze en een passende houder. Grafiethouders zijn bruikbaar mits het staafje past natuurlijk (de beschikbare maten komen niet altijd overeen). De keuze voor de dikte van de stift is naar smaak, al buigt dunner dan een millimeter erg snel en is dikker dan twee millimeter snel erg duur en levert het qua beeld niet echt veel verschil.

Wat betreft grondering heb je keuze in traditionele, Renaissance grondering op basis van konijnenlijm e.d. Dat vergt veel meer moeite maar is wel authentieker, mocht die keuze van waarde zijn voor jouw kunst. Er is een ready-made mix van Rublev dat een tussenweg vormt: het moet wel verhit worden (vanwege de konijnenlijm) maar niet meer gemengd, dus is het makkelijker in gebruik. Het geeft mooi resultaat maar is heel kwetsbaar. Golden verkoopt dure, kant-en-klare zilverstiftgrondering. Voor mij werken sommige merken gesso eigenlijk ook gewoon.

Zilverstiftbenodigdheden zijn in engelstalige landen redelijk goed verkrijgbaar in tekenwinkels maar in Nederland niet. Gerstaecker verkoopt goed papier en het huismerk gesso werkt als grondering maar de zilverstift raad ik af. Natural Pigments verkoopt online de Rublev grondering. De Zilverwinkel verkoopt zilver van Europese mijnen (met betere arbeidsvoorwaarden en aandacht voor milieu dan goedkopere Chinese).

Alle basisbenodigdheden voor zilverstift zijn ook hier in de zilverstift webshop verkrijgbaar.