Donkere delen tekenen met grafiet is een kwestie van harder duwen met een zachter potlood. Dat werkt maar heel beperkt met zilverstift. De belangrijkste techniek van de zilverstifttekenaar om donkerdere tinten te krijgen is arceren. Niet duwen maar arceren, niet duwen maar arceren, herhalen tot je de gewenste tint hebt bereikt.
Gevolgen van niet duwen maar arceren
De zachtste zilverlegering tekent inderdaad het donkerst, en het zachte aluminium nog donkerder. Maar je raakt de grens van wat je kunt bereiken met duwen veel sneller omdat metaal simpelweg harder is en de benodigde grondlaag kwetsbaar. Dat heeft twee consequenties.
Ten eerste moet je er rekening mee houden dat je tekening in totaal minder donker zal worden dan met grafiet. Begin met het donkerste gedeelte en werk naar lichtere onderdelen toe. Dan loop je niet het risico dat je niet meer donkerder blijkt te kunnen.
Ten tweede zul je in plaats van harder duwen, veel lagen voorzichtige, gekruiste arcering moeten aanbrengen. De fijnmazigheid van dit arceren geeft als bijkomend voordeel een genuanceerd opgebouwde levendigheid weer en, als je ermee rekening houdt, ook tonen, contouren en texturen, en diepte.
Er zijn ook andere methoden. Je ziet in hedendaagse metalpoint ook wel eens het gebruik van metalen schuursponsjes. De koperen zijn leuk en ze zijn in gespecialiseerde winkels ook wel in zilver te krijgen. Een andere methode is ervoor te zorgen dat je punt goed afgerond is zodat je door heel zacht te cirkelen een vlak opbouwt. Lijnen zie je dan niet meer maar je loopt meer het risico op dat het onberekenbaar gaat vlekken. De basis van zilverstift ligt toch bij arceren.
Kruisarceren begint in de praktijk bij het leggen van dunne diagonale lijnen in meerdere richtingen. In die zin gaat het werken met zilverstift meer richting werken met inkt of droge naald. Met zilverstift zul je ook langzaam met lijntjes moeten opbouwen tot het donkerder wordt. Zo scherp als met inkt of droge naald worden de zilverstiftlijnen natuurlijk nooit.
Arceringen bieden de mogelijkheid om diepte en ruimtelijke definitie te geven door verschillende niveaus van helderheid of donkerheid van een object te creëren. Het aanbrengen van arceringen met lichtere en dunnere lijnen geeft de illusie van highlights of gebieden die dichter bij de kijker liggen, terwijl donkere en dichtere gebieden zich lijken terug te trekken of in de schaduw liggen. Door het lagere contrast dat zilverstift te bieden heeft, loop je risico op een plattere tekening.
Een neveneffect van arceren bij zilverstift waar je rekening mee moet houden is het risico op uitvegen met je hand. Bij arceren beweeg je je hand heel veel, dus valt er ook heel veel uit te vegen. Alle tekenaars en schilders zijn in meerdere of mindere mate hiermee bekend maar ik wil het toch nog even noemen. Olieverfschilders gebruiken een schilderstok maar tekenaars hebben het gelukkig een stuk makkelijker. Ik leg een vel schoon glad papier onder mijn tekenhand, gewoon een A4-tje uit de printer die ik af en toe vervang.
Het proces kan tijdrovend zijn. Elke laag arceringen en kruisarceringen bouwt voort op de vorige en voegt verdere diepte toe aan de tonale kwaliteiten en texturen van het werk in wording. De truc is te weten hoe ver je kunt gaan. Het lagere contrast kan je nog lang verrassen bij zilverstift. Daarom is het belangrijk te beginnen bij de donkerste delen en terug te werken naar het wit van het papier. Dit proces valt ook niet in te korten door even snel wild met meer druk te arceren, je grondering zal sneuvelen en dat valt niet te corrigeren.
Concluderend kan het belang van kruisarceringen in zilverpunttekeningen niet genoeg worden benadrukt. Het dient als een fundamenteel hulpmiddel voor zilverstifttekenaars, dat ons in staat stelt om diepte en dimensie af te bakenen en tonale kenmerken te controleren. Het kost wat geduld maar ik vind het ook heerlijk meditatief.
ik ben er druk mee bezig ,om het te ervaren.
Ben er ook druk mee bezig. Diverse arceringen boven mekaar maken wel dat het resultaat begint te glanzen. Dat is niet te vermijden neem ik aan?
Nee, dat is inderdaad niet te vermijden, dat is het metaal. Hoe gladder de ondergrond en hoe zachter en fijner je arcering, hoe meer het gaat glanzen. Als ik grover en groter werk lijkt het minder. En het wordt na verloop van tijd ook iets minder als je het niet fixeert, door oxidatie.